Expres omslaan in de kano is fascinerend. Alles wat je aan hebt, wordt drijfnat. Beginnelingen vragen zich vaak met enige ongerustheid af wat te doen, als ze omslaan. Kom je wel uit de kuip. Krijg je het spatzeil wel los? Hoe maak je de boot droog? Het is de bedoeling omslaan aan de orde te stellen in de beginnerscursus. Evenwel niet elke instructeur is daar even doortastend in. Het is voor de deelnemers aan de cursus facultatief. Wie niet wil, wordt niet gedwongen. Wel demonstreer ik als instructeur omslaan en wat je dan moet doen onder realistische omstandigheden. Ik doe het bijna wekelijks. Zo'n kans laat ik niet voorbij gaan. Vanaf de club vaar ik altijd in gewone kleren. Daarbij moet je denken aan spijkerpak, trui, overhemd, T-shirt, slipje, sokken, schoenen en soms een jas. Na afloop stap ik in de auto voor een warme en volledig geklede douche thuis. Alles blijft aan als ik thuis direct doorloop naar de badkamer en nat of droog onder de douche ga staan...

Demonstraties van reddingen bij beginnerscursussen zijn ook een manier om zieltjes te winnen voor het zeekanoën.  Bij zeekanoën is het van groot belang, dat een zelfredding of een geassisteerde redding ten alle tijde vlot verloopt. Dat is veel oefenen. Je kunt op zee niet vijfhonderd meter of meer gaan zwemmen om aan de kant te komen. Het is eventjes wennen om voor de eerste maal midden op een plas (of op zee) gevraagd te worden uit te stappen. Het is altijd een verrassing voor de kijkers het gemak te zien, waarmee ik in mijn normale droge kleren uit de boot spring en weer terug klim. Vooral zelfreddingen over het achterdek worden veel gevraagd. Er is vanzelfsprekend geen enkele mogelijkheid om daarbij 'droog' te blijven...

Omslaan in de kano is iets wat iedereen kan overkomen. Het is normaal. Een moment van onoplettendheid en het is gebeurd. Sommigen doen net alsof omslaan het einde van de wereld is. Er is helemaal niks aan de hand. Je kleding wordt nat. Meer niet. Het gaat erom de gevolgen van de gebeurtenis te beperken en paniek te voorkomen. Een risico bij omslaan is onderkoeling. Dat kun je enerzijds bestrijden met extra kleding. Maar dat helpt slechts beperkt. Nat is nat. Ook nat neopreen is nat en leidt tot een zekere mate van afkoeling. Feitelijk geeft een nat pak met neopreen dezelfde koudeschok. Alleen duurt het korter. Belangrijk is om de duur van de onderdompeling te beperken.

Tijdens onderstaande fotosessie droeg ik spijkerbroek, hoody, overhemd, T-shirt, slipje, sokken, schoenen en winterjas. Al de hele ochtend wist ik, dat deze kleren nat zouden worden. Spannend idee. Evenals op de foto boven aan de pagina ben ik 'halverwege' nog 'droog'. Maar de situatie is overduidelijk reddeloos. Een fractie van een seconde later zijn beiden vrijwilligers kopje onder en is hun kleding compleet doorweekt. Ontzettend leuk. Ik doe het vaker. Ik stap met alles aan uit de auto in de kano en heb nooit reservekleding bij me. Bij het begin van een tocht is alles nog droog. Dat blijft niet zo. Onbekend voor hoelang. Spannend is om droog blijven tot vlak voor het einde. Bij de club doen we dan 'spontaan' een redding, scullen of expres omslaan. Iedereen weet inmiddels de klassieke vraag: 'Wie wil mij redden'? Na afloop gutst minutenlang het water naar beneden. Spijkerbroek glimt van het water en trekt strak om het lichaam...

Oefenen met omslaan is belangrijk. Bewust omslaan is een vast onderdeel van beginnerscursussen. Iedereen is er door gefascineerd. Bijna niemand heeft het ooit (spontaan) aan de lijve ondervonden. Zelfs tijdens de lessen van beginnerscursussen komt spontaan omslaan weinig voor. Zo weinig, dat je het als instructeur bewust op het programma moet nemen, omdat anders tal van toekomstige leden van de vereniging nooit hebben gezien, wat omslaan voor consequenties heeft. Tijdens de laatste les moet Iedereen een keer uit de kano. Soms wordt het eerst nog een keer gedemonstreerd door een instructeur. Meestal ben ik dat volledig gekleed (zoals op bovenstaande foto). Ik ben dol op een functioneel nat pak. Hoe meer kleren hoe beter...

Sinds enige tijd is er bij onze club ook een zeekanogroep. Deze oefenen systematisch reddingen/eskimoteren en doen niet kinderachtig over een nat pak. Ik vind het leuk om nat te worden en vaar zoveel mogelijk in normale kleren. Ook al weet ik, dat ik vrijwel zeker nat ga worden. Varen in gewone kleren scheelt in omkleden en is leuker. Zeekanoërs slaan zelden om. Bij 'reddingen' is het dus meer een kwestie van 'vrijwillig uitstappen'. In de zomer worden reddingen bijna wekelijks geoefend.

Afgelopen zaterdag vroeg de leider mij om op zijn voordek te komen zitten met de benen in het water voor de stabiliteit. Ik was in spijkerbroek, trui, overhemd, T-shirt, slipje, sokken en schoenen. De kano zakt dieper in het water. Je zit in een paar cm water. Broekspijpen en zitvlak worden nat. De leider deed zogenaamd een 'reparatie' aan mijn boot en liet mij weer instappen. Daarna werden er nog wat reddingen gedaan. Nieuwelingen keken nogal verbaast toen ik ze plompverloren vroeg om midden op de plas 'uit te stappen'. Dat is de eerste keer voor iedereen een complete verrassing. Midden op het water uit de boot is nogal wat. Ik maakte hun boot droog en zette ze terug in de boot. No big deal...

Daarna was het mijn beurt. Ik was in gewone kleren. Grotendeels droog. Redding zonder zwemmen kan niet. Na afloop waren spijkerbroek, trui, overhemd, T-shirt, ondergoed, sokken en schoenen compleet doorweekt Dat vind ik leuk en dat doe ik graag. Naast reddingen doen we eskimoteren. Het moge duidelijk zijn, dat 'droog blijven' daarbij onwaarschijnlijk is. Je hangt immers ondersteboven onder de kano. Hoofd en bovenlichaam volledig omgeven door water. Alleen het spatzeil zit tussen jou en de nog enigszins droge spijkerbroek. Het elastiek van de het spatzeil is niet strak genoeg om het water echt buiten te houden. Dus dat droog aan de spijkerbroek, ondergoed, sokken en schoenen, daar moet je niet teveel verwachtingen van koesteren. Meestal zit je na afloop tot ver over het zitje in het water en is alles compleet doorweekt...

Didactisch omslaan vereist planning. Het is geen goed idee om zoiets te doen aan het begin van de les. Je hebt een geschikte locatie nodig. Je hebt water nodig, waar je niet kunt staan. Handig is een ondiepte in de buurt om de kano's leeg te maken. Je hebt een vrijwilliger nodig, die het eventjes voordoet. Ik ben graag die vrijwilliger. Als je zelf de leiding hebt, dan kun je helaas niet altijd 'vrijwilliger' zijn. Je hebt voldoende ervaren mensen nodig om na afloop omgeslagen cursisten te begeleiden en te helpen bij het droog maken van de kano. Diverse malen heb ik reddingen en omslaan mogen demonstreren. Niet alle cursisten komen ook in het water terecht. Je vind het leuk of niet. Niet iedereen heeft een 'redbare' kano. Na afloop is er alvast bij mij geen draad meer droog...

Geschikte kanokleding is altijd een opmerkelijk discussiepunt. Sommige instructeurs prenten hun leerlingen in, dat ze altijd speciale kledij aan moeten hebben om het omslaan optimaal te doorstaan. Daarbij denken ze aan neopreen of droogpak. Een beetje vreemd aangezien niemand, die enige ervaring heeft in de kano ooit spontaan omslaat. Dus de huidige cursisten zijn levenslang gekleed op een gebeurtenis, die zich nooit voordoet. Zelf adviseer ik de mensen in de boot te stappen met dezelfde kledij, waarmee ze de hele dag gewerkt hebben en waarmee ze naar de club zijn gekomen. Nat tijdens het kanoën of in de wasmachine is beide nat. Waarom niet wassen na de wekelijkse clubavond? Je kunt wel van alles meenemen en je omkleden. Maar dat is tijdrovend. Niemand slaat spontaan om. Neusklemmetjes en zwemkleding zijn niet bij de hand bij spontaan omslaan...

Uit technisch oogpunt dient kanokledij te voldoen aan de volgende criteria:
1. Het moet gemakkelijk zitten.
2. Het omkleden moet geen uren duren.
3. Meerdere lagen, die afhankelijk van de omstandigheden aan of uit kunnen.

De kleding gedragen door de lachende jongen op de Lesse; Door mij bij het staan in de kano respectievelijk door mij tijdens de verschillende natte fotosessies is minder gebruikelijk. Echter feitelijk zeer geschikt voor kanovaren. Hij bestaat uit meerdere lagen. Naar omstandigheden kun je een laag verwijderen of toevoegen. Warmte is vaak een groter probleem, dan de kou. Omslaan is een gebeurtenis, die niet bij iedereen even vaak voorkomt. Je hoeft er geen drama van te maken. Verder dan de huid gaat het niet. Voor de rest moet wat mij betreft alles, wat ik aan heb, als het even kan, drijfnat worden...

Opbouw van de kleding:

De onderste (altijd ingesloten) laag is een dun (katoenen) T-shirt. Dat is nodig voor vocht en warmteregulatie. Thermisch ondergoed is alleen warm en niet echt regulerend.
De tweede laag kan een overhemd zijn. Dat is de wind en damp remmende laag.
De derde laag is een trui of een hoody bij voorkeur van een materiaal, dat het water niet vasthoudt.
De vierde laag is een winddicht nylon windjack, dat gemakkelijk aan en uit getrokken kan worden naar behoefte.

Bij voorkeur in het warme seizoen geen afsluitende kledij dragen, zoals droogpakken, neopreen o.d. Dat is vrijwel altijd te warm en te zweterig.

Samengevat: Gemak dient de mens. Stap gewoon met je normale dagelijkse kleding in de boot. Dat is praktisch. Je hoeft geen droge kleding mee te sjouwen, die je zelden nodig hebt. De opbouw van de kleding, waarmee je op de fiets stapt is dezelfde, als voor een sport als kanovaren. Zelf stap ik na het eten gewoon met mijn normale kleren in de auto; Pak de kano en vaar weg. Het geeft niet wat er voorvalt. Na afloop stap ik weer in  de auto en rijd naar huis alwaar nat of droog een heerlijke warme volledig geklede douche mij wacht. 's Morgens bij vertrek naar het werk weet ik dat alles, wat ik dan aan heb, nat gaat worden. Douchen na afloop doe ik bij voorkeur thuis en volledig gekleed.

Hier ga ik van de kanoglijbaan tijdens de opendag van de Windhappers. Droog blijven is natuurlijk niet de bedoeling. De eerste keer kreeg ik slechts wat druppels over me heen. Je hoopt eigenlijk op een zondvloed. Later ben ik achterste voren naar beneden gegaan en uiteindelijk omgeslagen. Achterwaarts spuit het water naar binnen. Je ziet tijdens het omslaan een hele hoop groen water. Jas, trui, broek, overhemd, T-shirt, slipje, sokken, schoenen, etc. verdwijnen compleet onder water. Zonder peddel is overeind blijven niet eenvoudig...

Droog en nat. Diverse droge foto's en overeenkomstige natte foto. In de prachtige serie bij Dajaks draag ik zelfs een jas. Tegenwoordig heb ik meerdere jassen, waarmee gezwommen kan worden. Toen nog niet. Met een spijkerjack kun je een extra laag creëren. Een foto is afkomstig van een tochtje op de Dommel in een marathonkano. Dat zijn kano's, waarbij stabiliteit geen hoge prioriteit heeft. Als je daar instapt met gewone kleren, dan weet je bij voorbaat dat je niet droog zult blijven. De combifoto toont de reservekledij, die ik aan had na het ophalen van de marathonkano in Leiden. Op verzoek van Ton ben ik aangekomen op de club nog eventjes gaan varen. Expres of per ongeluk een nat pak is dan vrijwel onvermijdelijk...

Wat te doen als je omslaat en nat bent. Het antwoord is meestal: 'niets'. Als het goed is, dan is de derde laag binnen een minuut weer dampdroog en hervat zijn isolerende werking. Een ingesloten T-shirt hervat zijn vocht en warmte regulerende werking snel. Het maakt niet erg veel uit of dat droog of nat gebeurt. Het T-shirt is onder normale omstandigheden zelden helemaal droog. Het overhemd houdt geen water vast. Het windjack is prettig om de afkoeling door de wind tegen te gaan. In principe kun je het met deze kledij onder zomerse omstandigheden een half uur uithouden zonder dat het lichaam al te zeer afkoelt of onderkoeling optreed. Langer is niet verstandig. Omslaan en volledig gekleed zwemmen plan je daarom bij voorkeur in de buurt van de club en aan het einde van de les...

De standaardreactie van een Nederlander om na omslaan alles direct uit te trekken en naakt in de gure wind te gaan staan, is niet de juiste. Ook het blootstellen van een katoenen T-shirt aan de wind resulteert in een droog T-shirt én onderkoeling. Zonder beschikbare droge reservekleding altijd hoody aanhouden! Natte kleding is nog steeds isolerend. Het verlies aan isolatievermogen is slechts tijdelijk. Natte kleding opgebouwd uit meerdere lagen heeft sterk de voorkeur boven 'geen kleding'. Reservekleding meegenomen in de kano wordt meestal ook nat bj het omslaan. Dus daar heb je niets aan. Reservekleding op de club is handig, maar niet noodzakelijk. Tegen de tijd, dat je op de club bent, ben je meestal alweer droog. Uitgelekt kun je zo in de auto of op de fiets stappen en naar huis. Stoelen van auto's zijn erop ingericht zweet of ander vocht op adequate wijze af te voeren zonder zichtbare schade aan het interieur.

Bij onverwachte gebeurtenissen als omslaan moet je je verstand erbij houden. Paniek maakt het alleen maar erger. Soms kun je nog wat redderen met de hoge steun. Je bent wel nat, maar niet compleet. Tijdens omslaan is het vaak mogelijk de schouders droog te houden. Bij demonstraties ook in koud diep water zorg ik er voor enerzijds realistisch gekleed te zijn en anderzijds dat de schouders zoveel mogelijk droog blijven. Dat scheelt een factor twee in het discomfort en afkoeling. Tot de nek in het water of kopje onder is leuker, maar niet noodzakelijk voor de demonstratie...

 

 

Bij demonstraties van omslaan resp. reddingen is het de kunst om zo snel mogelijk de kano recht te draaien. Dat beperkt de schade. Een half volle kano maak je gemakkelijker leeg, dan een volledig gezonken kano. Probeer zo snel mogelijk terug te komen in de boot. Uit het water is de afkoeling veel minder. Zoek zo snel mogelijk een geschikte locatie om de kano leeg te maken. Ondiepte is een mogelijkheid. Een geassisteerde redding is vaak sneller, dan zwemmen naar de kant. Als je handig bent, zit de drenkeling binnen een halve minuut weer in de boot. Het is verstandig daarmee vaak te oefenen. Ik oefen het zelf dus in gewone kleren (en met jassen). Hoe moeilijker je het maakt tijdens het oefenen, hoe beter het gaat als de nood aan de man komt...

Leegmaken van een kano is een handigheidje. Eerst zoveel mogelijk water uit de kano. Dat doe je door bij de ondiepte bij de kuip naast de kano te gaan staan en voorzichtig een opwaartse kracht uit te oefenen. Als het goed is, loopt de overmaat van water langzaam uit de boot zonder dat je je rug beschadigd. Wanneer de boot praktisch leeg is, kun je voor- of achterpunt pakken. Deze naar beneden drukken om het water naar je toe te halen; om te draaien en hoog op te tillen. Met een paar slagen op en neer ben je dan 99% van het water in de boot kwijt en kun je weer veilig instappen en verder varen. De hele procedure mag niet langer dan een minuut duren. Anders sta je te lang in het water(onderkoeling). Een visser toekijkend van de kant moet bij wijze van spreken een keer met de ogen knipperend uitsluitend omslaan en verder varen registreren...

Bij lesgeven aan een wat avontuurlijker gezelschap, waarvan je het niet erg vindt, dat de deelnemers inclusief jezelf allemaal in het water terecht komen, kun je denken aan:
 

• Staan in de kano.

• Reddingen oefenen.
• Op het water wisselen van kano.

• De kano zo scheef leggen dat het water naar binnenstroomt (Extreme vorm van opkanten).

• Demonstratie bijzondere technieken als reddingen, eskimoteren en omslaan.

• Met z’n tweeën de hoge steun oefenen; kano volledig op zijn zij, arm en schouders tot het hoofd in het water.
• Elkaar met de peddel nat maken. Zéér goed voor de peddeltechniek. Verder totaal nutteloos...
• Iedereen te water en samenwerkend terug in de boot (All in).

 

Opmerking: Bij het staan in de kano is het niet de bedoeling toeschouwers teleur te stellen. Alles moet nat. Iedereen verwacht dat. Een volledig geklede afsluitende duik in het water hoort erbij. Tijdens de laatste fotosessie met Eduard hebben we drie video's gemaakt van het staan in de kano. Steeds heb ik andere droge kleren aan. Driemaal volledig gekleed kopje onder. Op alle foto's is de situatie reeds zichtbaar reddeloos...